Şəki Xan sarayı Azərbaycan orta əsr memarlığının klassik nümunələrindəndir. Saray “Yuxarı Baş” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunun ərazisində, Qala divarları içərisində yerləşir. Qala divarlarına əlavə olaraq saray ətrafı da ayrıca divarlarla əhatələnmişdir ki, bu da Şərq şəhərlərinə xas memarlıq elementlərindən biridir.

1853-cü ilə aid olan planda Qala daxilində 40-a yaxın tikili, 3 bağ və çoxsaylı fəvvarəli hovuzların mövcud olduğu göstərilir. Bu tikililərdə xan nəslinin fərdi üzvləri yaşamışdır.

Təəssüf ki, Çar Rusiyası dövründə sarayın ətrafındakı tikililərin əksəriyyəti dağıdılıb. Müasir dövrdə yalnız xanlığın yay iqamətgahı, iki hovuz, qədim çinar ağacları və Qala divarlarının inşasından əvvəl tikilmiş Dairəvi məbəd qorunub saxlanılmışdır.

Saray ikimərtəbəlidir. Ümumi ölçüləri:

• Uzunluğu: 31,7 m

• Eni: 8,5 m

• Hündürlüyü: 10 m

• Hər mərtəbə: 3,35 m

Sarayın planı və fasadı simmetrik quruluşa malikdir. Hər mərtəbədə mərkəzi zal və ona bitişik yan otaqlar mövcuddur. Mərtəbələr arasında birbaşa daxili əlaqə yoxdur – ikinci mərtəbəyə yan pillələrlə çıxılır.

Saray inzibati funksiyaya malik olmuşdur. Aşağı mərtəbədə gözləmə otağı, dəftərxana və divan otaqları yerləşir. Divan otağının interyeri zəngin ornament və bəzəklərlə seçilir.
Hər iki mərtəbədə cəmi:

• 6 otaq

• 4 dəhliz

• 2 eyvan vardır.

Sarayın divarları bişmiş kərpicdən hörülmüş və gil–əhəng qarışığı üzərində ucaldılmışdır. Birləşdirici məhlul kimi yumurta ağı ilə qarışdırılmış gəc istifadə olunmuşdur.
Atmosfer sularından qoruma məqsədilə karnizlər rəngli naxış və ornamentlərlə bəzədilmişdir.

• Cənub fasadı – əsas və daha təmtəraqlı hissədir. Divarlar bütövlüklə şəbəkə pəncərələrlə əvəz olunub.

• Şərq fasadı – ikimərtəbəli şəbəkəli pəncərələr və qapılarla daha möhtəşəm görünüşə malikdir.

• Qərb fasadı – sadə görünüşlüdür və ailə xidmətinə aid olub.

• Şimal fasadı – mərkəzdəki şəbəkələr və tavan artırmaları ilə dinamiklik yaradır.

Şəbəkəçilik – ağac və rəngli şüşə parçalarının bir-birinə geydirilərək formalaşdırılması sənətidir.

• Hər kv.m-də 5.000, mürəkkəb sahələrdə isə 14.000 detal olur.

• Materiallar: çinar, cökə, qoz, palıd, fıstıq.

Ənənəni davam etdirən ustalar:

• Əşrəf Rəsulov (Əməkdar rəssam)

• Hüseyn Hacımustafazadə (yenilikçi sənətkar – “Kəhkəşan” forması)

• Tofiq Rəsulov, Soltan İsmayılov və b.

Sarayda tətbiq olunan əsas bəzək növləri:

• Şəbəkə

• Oyma (daş, ağac, gəc üzərində)

• Dağlama və yandırma texnikası

• Miniatür və süjetli rəsmlər

Naxışlar 4 qrupa bölünür:

1. Həndəsi

2. Nəbati

3. Süjetli

4. Zoomorf (quşlar, əjdaha, təkbuynuz və s.)

Bütün divar rəsmləri tempera texnikası ilə gəc üzərində işlənib.

Sarayın tikilmə tarixi və memarı ilə bağlı müxtəlif versiyalar mövcuddur:

• XIX–XX əsrlər – Şair Kərim ağa Fateh və sonrakı ustalar tərəfindən bərpa.

• Sovet dövrü – 1921, 1939, 1955–1965-ci illərdə aparılıb.

• 2002–2004 – Beynəlxalq İnkişaf Assosiasiyası və Dünya Bankının dəstəyi ilə bərpa.

• Bərpada Almaniyanın “Denkmalpflege Mecklenburg” şirkəti və yerli ustalar iştirak edib.

• Sarayın bəzi otaqlarında altıguşəli hovuz və sərinlik üçün fəvvarə yerləşdirilmişdir.

• Divan otağında fəvvarə səsi məxfilik üçün istifadə olunub.

• Taxta arakəsmələr və alçaq qapılar qonaqları təzim etməyə məcbur edirdi.

• N.N. Rayevski (1826) – "Baxçasaraydan daha təsirli saray".

• Aleksandr Düma (1859) – “Xuda, bu gözəlliyi yadellilərdən qoru”.

• Nazim Hikmət – “Şəki Xan sarayı Azərbaycanın simvoludur”.

• Həmçinin: Lev Tolstoy, Andrey Fadeyev, Eliza Reklyu və başqaları saraya valeh olmuşdur.